Προκλήσεις και παγίδες της νομικής μετάφρασης: συνέντευξη με τον John O’Shea

Posted on May 25, 2018 by Yourtranslator

Ο John είναι έμπειρος μεταφραστής νομικών κειμένων με σπουδές νομικής. Τον ρωτήσαμε πώς αποφάσισε να ασχοληθεί με τη μετάφραση, πώς αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της ειδίκευσής του και τι θα συμβούλευε συναδέλφους που επιθυμούν να ειδικευτούν στη νομική μετάφραση.

Μίλησέ μας για σένα. Πώς και πού έμαθες ελληνικά και πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με τη νομική μετάφραση;

Κατάγομαι από την Ιρλανδία. Έμεινα 15 χρόνια στην Ελλάδα και σήμερα ζω στο Λονδίνο. Εδώ και 21 χρόνια εργάζομαι ως μεταφραστής νομικών κειμένων. Επίσης, πρόσφατα εκλέχτηκα στο Διοικητικό Συμβούλιο της FIT Europe.

Άρχισα να μαθαίνω ελληνικά στο πανεπιστήμιο, στο πλαίσιο της έρευνάς μου στον τομέα του περιβαλλοντικού δικαίου. Ήθελα να συγκρίνω τα νομικά συστήματα σε δύο περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από νωρίς μου τράβηξε το ενδιαφέρον το συγκριτικό δίκαιο, που αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για κάθε μεταφραστή νομικών κειμένων. Κάποτε ήμουν και καθηγητής νομικής —και όπως ξέρετε, η νομική έχει άμεση σχέση με τη γλώσσα. Έτσι, μου ήταν εύκολο να συνδυάσω τις γνώσεις μου στον τομέα του δικαίου με το ενδιαφέρον μου για τη γλώσσα.  Ήταν ο τέλειος συνδυασμός για ένα μεταφραστή νομικών κειμένων.

Ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις και «παγίδες» στη μετάφραση νομικών κειμένων, ειδικά μεταξύ δύο διαφορετικών νομικών συστημάτων;

Σπούδασα νομική στη Βόρεια Ιρλανδία, η οποία έχει δικό της σύστημα εντός του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά φυσικά βασίζεται στο κοινοδίκαιο. Το ελληνικό νομικό σύστημα προέρχεται από μια εντελώς διαφορετική παράδοση και βασίζεται στο ρωμαϊκό και στο ηπειρωτικό δίκαιο, επομένως πολλές φορές είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς τις διαδικασίες που ακολουθούνται στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας τα αγγλικά. Σε πολλά πράγματα δεν υπάρχουν αντιστοιχίες και συχνά δεν υπάρχουν απλές ισοδυναμίες όρων, ιδεών ή εννοιών. Επιπλέον, τα ελληνικά χαρακτηρίζονται από δύο ακόμα επίπεδα δυσκολίας και πολυπλοκότητας: πρώτον, η μετάβαση από την καθαρεύουσα στη δημοτική, καθώς η καθαρεύουσα έχει ακόμα και σήμερα έντονη παρουσία στα νομικά κείμενα, και δεύτερον, το γεγονός ότι τα ελληνικά της Κύπρου, ιδίως σε νομικά θέματα, είναι εντελώς διαφορετικά από τα ελληνικά της Ελλάδας: χρησιμοποιούν διαφορετικούς όρους, έννοιες, κοσμοθεωρίες και τρόπους παρουσίασης των πληροφοριών. Επομένως, η μετάφραση από τα ελληνικά στα αγγλικά μπορεί να αποτελεί πραγματική πρόκληση.

Πρέπει κανείς να έχει πολύ καλή γνώση των δύο νομικών συστημάτων, καθώς και αρκετά καλή αντίληψη του συγκριτικού δικαίου. Κάποιες φορές οι έννοιες μπορεί να μοιάζουν ίδιες σε επιφανειακό επίπεδο, αλλά, αν τις εξετάσει κανείς από την οπτική του συγκριτικού δικαίου και αρχίσει να τις μελετά σε βάθος, αντιλαμβάνεται ότι τελικά τα φαινόμενα απατούν και δεν υπάρχει ισοδυναμία, γιατί η έννοια σε κάθε νομικό σύστημα είναι ελαφρώς διαφορετική. Θυμάμαι μια ομιλία σε ένα συνέδριο νομικής μετάφρασης στις αρχές του 2017 σχετικά με την έννοια της αμέλειας σε 3 διαφορετικά νομικά συστήματα: οι ζημίες που αποζημιώνονται σε κάθε σύστημα ήταν εντελώς διαφορετικές. Μπορούμε άραγε να πούμε ότι η αμέλεια στο σύστημα Α είναι το ίδιο με την αμέλεια στο σύστημα Β, όταν η αδικία που επανορθώνεται είναι διαφορετική; Ως μεταφραστής νομικών κειμένων, πρέπει κανείς να προσέχει ιδιαίτερα αυτές τις λεπτομέρειες, γεγονός που σημαίνει ότι η διεξοδική έρευνα πρέπει να αποτελεί κεντρικό άξονα της δουλειάς του.

Πώς αντιμετωπίζεις νομικούς όρους που δεν έχουν ακριβές ισοδύναμο στη γλώσσα στόχο;

Ας πάρουμε ως παράδειγμα την αντιπαροχή: ο όρος αυτός ήταν συνηθισμένος στην Ελλάδα τις δεκαετίες του ’50, ’60 και ’70, την περίοδο του οικοδομικού πυρετού. Ο κόσμος κατέφτανε σωρηδόν στις πόλεις και όσοι είχαν οικόπεδα έμπαιναν στον πειρασμό να τα δώσουν σε εργολάβους, οι οποίοι έχτιζαν πολυκατοικίες με αντάλλαγμα δύο-τρία διαμερίσματα. Από όσο ξέρω, δεν συνέβη ποτέ κάτι αντίστοιχο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αν ψάξει κανείς σε νομικά λεξικά θα βρει διάφορους όρους που δεν αντανακλούν την πραγματική σημασία της αντιπαροχής. Αυτό είναι και ένα μεγάλο πρόβλημα με τα νομικά λεξικά: συχνά δεν μας δίνουν συγκείμενο που να προσδιορίζει πότε θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι προτεινόμενοι όροι ούτε οποιαδήποτε διευκρίνιση για το πώς να επιλέξει κανείς μεταξύ των διαθέσιμων αποδόσεων.

Εδώ μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα η θεωρία της μετάφρασης. Σύμφωνα με αυτήν, υπάρχουν διάφορα εργαλεία και τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας μεταφραστής —δεν μπορούμε να βασιζόμαστε μόνο στα λεξικά. Για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιήσει έκτυπα, μεταφραστικά δάνεια ή νεολογισμούς, ακόμα και σχόλια του μεταφραστή, για να αποσαφηνίσει την έννοια. Η προσέγγιση που θα χρησιμοποιήσει ο μεταφραστής εξαρτάται συχνά από τον πελάτη του. Αν ξέρει ότι το έγγραφο πρόκειται να διαβαστεί από δικηγόρους και να υποβληθεί στο δικαστήριο, η μετάφραση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν ακριβέστερη. Αν όμως ο πελάτης είναι κάποιος που θέλει να αγοράσει ένα διαμέρισμα, τότε μπορεί να είναι λίγο πιο χαλαρός στις αποδόσεις του, γιατί το ζητούμενο είναι κυρίως να καταλάβει ο πελάτης τι υπογράφει. Επομένως, ο τρόπος που μεταφράζουμε έναν όρο, ειδικά αν για τον όρο αυτόν δεν υπάρχει απλή ισοδυναμία στην άλλη γλώσσα, διαφέρει ανάλογα με το συγκείμενο. Υπάρχουν διάφορες προτάσεις για την απόδοση της λέξης «αντιπαροχή» στα αγγλικά, αλλά προσωπικά προτιμώ τον όρο «land-for-flats system».  Είναι απλός, ευνόητος και ακριβής.

Κάποιες φορές οι έννοιες μπορεί να μοιάζουν ίδιες σε επιφανειακό επίπεδο, αλλά, αν τις εξετάσει κανείς από την οπτική του συγκριτικού δικαίου και αρχίσει να τις μελετά σε βάθος, αντιλαμβάνεται ότι τελικά τα φαινόμενα απατούν και δεν υπάρχει ισοδυναμία, γιατί η έννοια σε κάθε νομικό σύστημα είναι ελαφρώς διαφορετική.

Τι θα συμβούλευες συναδέλφους που θέλουν να ειδικευτούν στη νομική μετάφραση; Τι μπορούν να κάνουν για να το επιτύχουν;

Στη βιβλιογραφία σχετικά με τη νομική μετάφραση γίνεται μεγάλη συζήτηση σχετικά με το αν καλύτερος μεταφραστής νομικών κειμένων είναι κάποιος που έχει σπουδάσει νομική ή κάποιος που έχει σπουδάσει μετάφραση. Δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά, αλλά από την εμπειρία μου πιστεύω ότι αν κάποιος δεν έχει νομικό υπόβαθρο έχει το μειονέκτημα ότι πρέπει να μάθει το δίκαιο δύο χωρών, δύο νομικών συστημάτων. Αντίθετα, κάποιος που έχει σπουδάσει νομική έχει ήδη κάνει την αρχή και πρέπει απλά να αποκτήσει ειδίκευση στο άλλο σύστημα.

Οι νομικές σπουδές μας εξοπλίζουν με κάποια εργαλεία που διευκολύνουν πολύ την κατανόηση του δεύτερου νομικού συστήματος. Δεν λέω ότι είναι αδύνατον να γίνει κανείς μεταφραστής νομικών κειμένων εάν δεν έχει σπουδάσει νομική, αλλά απλώς ότι θα χρειαστεί πολύ περισσότερη σκληρή δουλειά, μελέτη και προσπάθεια. Παράλληλα, ο κίνδυνος να κάνει λάθη είναι σίγουρα μεγαλύτερος. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι αν έχεις σπουδάσει νομική και μετά καταπιαστείς με τη μετάφραση δεν θα κάνεις ποτέ λάθη. Άλλωστε, τα λάθη είναι ανθρώπινα.

Αν μπει κανείς στη νομική μετάφραση από μεταφραστικό υπόβαθρο, οι τομείς στους οποίους θα πρέπει να εστιάσει είναι το συγκριτικό δίκαιο, ώστε να είναι σε θέση να διακρίνει μεταξύ των διαφορετικών κοσμοθεωριών των διαφορετικών νομικών συστημάτων, το δικονομικό δίκαιο και στα δύο συστήματα (πώς λειτουργούν τα δικαστήρια, πώς κινούνται οι δικαστικές διαδικασίες, κ.ο.κ), οι κλάδοι δικαίου στους οποίους ενδιαφέρεται να εργαστεί —για παράδειγμα, ενοχικό δίκαιο ή εμπράγματο δίκαιο— και, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, η φιλοσοφία δικαίου. Ένας μεταφραστής νομικών κειμένων πρέπει να μπορεί να κατανοήσει τον συλλογισμό ενός δικηγόρου, πώς σκέφτεται, πώς αντιλαμβάνεται τα πράγματα, πώς προβάλλει επιχειρήματα, πώς χρησιμοποιεί την υποθετική συλλογιστική κ.ο.κ. Μια καλή βάση στη φιλοσοφία δικαίου μπορεί να τον βοηθήσει ιδιαίτερα. Φυσικά, η φιλοσοφία δικαίου στο κοινοδίκαιο είναι πολύ διαφορετική από ότι στο ηπειρωτικό δίκαιο, οπότε πρέπει κανείς να μελετήσει και τις δύο.

Με ρωτήσατε πώς μπορεί κανείς να ειδικευτεί στη νομική μετάφραση.

Αν το υπόβαθρό του είναι στη μετάφραση, ιδανικά θα πρέπει να σπουδάσει νομική. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει πτυχίο νομικής μετάφρασης, οπότε για να το αποκτήσει θα πρέπει κανείς να πάει στο εξωτερικό. Φέτος το φθινόπωρο ξεκινά ένας τέτοιος κύκλος σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες προσφέρουν επίσης αξιόλογους κύκλους σπουδών στη νομική μετάφραση στις γλώσσες τους.  Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο της Τεργέστης έχει μεγάλη πείρα στον κλάδο για την ιταλική γλώσσα.

Αν το δεύτερο πτυχίο είναι απαγορευτικό, ας μελετήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τα δύο νομικά συστήματα που τον/την ενδιαφέρουν.

Αν το υπόβαθρό του είναι στη νομική, μπορεί είτε να σπουδάσει μετάφραση είτε να μελετήσει σε βάθος τη θεωρία της μετάφρασης προτού ξεκινήσει να μεταφράζει, και φυσικά να βεβαιωθεί ότι οι γλωσσικές δεξιότητές του και στις δύο γλώσσες είναι άριστες.

Επίσης σημαντική είναι και η συνεχής επαγγελματική εξέλιξη. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει κανείς όλους τους κλάδους δικαίου, αλλά μπορεί να ειδικευτεί σε ορισμένους, όπως κάνουν οι δικηγόροι. Επομένως, είναι σημαντικό να παρακολουθεί τακτικά συνέδρια για το δίκαιο και τη νομική μετάφραση. Ειδικά τα συνέδρια για το δίκαιο είναι σημαντικά, γιατί οι νόμοι εξελίσσονται και αλλάζουν συνεχώς και αξίζει να μένει κανείς ενημερωμένος.

Έχεις κάποια καλά βοηθήματα να προτείνεις στους συνδυασμούς ελληνικά-αγγλικά και αντίστροφα;

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα στις γλώσσες περιορισμένης διάδοσης είναι η τρομακτική έλλειψη πόρων για τους μεταφραστές. Ουσιαστικά τα βοηθήματα στον κλάδο αυτόν είναι λίγα. Υπάρχουν κάποια βιβλία στα ελληνικά, όπως το εξαιρετικό βιβλίο του καθηγητή κ. Κριμπά σχετικά με τη νομική ορολογία, αλλά δυστυχώς είναι ελάχιστα. Κάποιοι ελληνικοί κώδικες έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, αλλά η ποιότητα των μεταφράσεων ποικίλλει, από απαράδεκτη ως μέτρια. Επίσης, πολλά σημαντικά κείμενα δεν έχουν μεταφραστεί ποτέ σωστά. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο καθένας μεταφράζει διαφορετικά τους νόμους/κώδικες, ενώ σε «μεγάλες» γλώσσες όπως τα γαλλικά ή τα γερμανικά, βρίσκει κανείς εύκολα επίσημες μεταφράσεις της σημαντικότερης νομοθεσίας και των κωδίκων.

Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη καλών λεξικών. Όπως είπα προηγουμένως, τα λεξικά δεν λύνουν όλα τα προβλήματα ούτε απαντούν σε όλες τις ερωτήσεις, αλλά είναι μια καλή αρχή. Το πρόβλημα με τον συνδυασμό ελληνικά-αγγλικά και αντίστροφα είναι η ένδεια καλών νομικών λεξικών. Παρότι υπάρχουν αρκετά νομικά λεξικά σε αυτόν τον συνδυασμό, τείνουν να είναι προβληματικά: προσφέρουν ουσιαστικά απλώς καταλόγους λέξεων ή υπερβολικά πολλές επιλογές αποδόσεων, χωρίς να παρέχουν εξηγήσεις για τις διαφορές μεταξύ τους. Σε άλλες γλώσσες, όπως στα γαλλικά, ακαδημαϊκοί ή ακόμα και μεταφραστές έχουν εκδώσει νομικά λεξικά που αντιμετωπίζουν ακριβώς αυτά τα προβλήματα. Στην Ελλάδα δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε αυτό το σημείο.

Η Εύα Αγγελοπούλου μας δίνει τις δικές της εντυπώσεις από 2 εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν για νομικούς μεταφραστές και διερμηνείς από την EULITA φέτος την άνοιξη:Διαβάστε Περισσότερα

ΚΑΠΟΙΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Οι ανεπαρκείς ή λανθασμένες νομικές μεταφράσεις μπορεί να έχουν ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στις έννομες, οικονομικές και προσωπικές σχέσεις των φυσικών και νομικών προσώπων, να οδηγήσουν σε αμφιβολίες σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μερών, ενώ συχνά επιφέρουν μεγάλες οικονομικές απώλειες. Οι προσδοκίες όσον αφορά την ποιότητα στον κλάδο αυτό είναι αυξημένες και σε κάθε περίπτωση σίγουρα πιο υψηλές σε σχέση με άλλους μεταφραστικούς κλάδους, για λόγους σαφήνειας καθώς και για την αποφυγή των ανωτέρω δυσμενών συνεπειών.Διαβάστε Περισσότερα

Ενδεχομένως να υπάρχουν σοβαρότατες συνέπειες λογω της μη μεταφρασης ουσιωδων νομικων εγγραφων.

Δίκη χαμένη στη μετάφραση χαρακτηρίστηκε από αναρίθμητα δημοσιεύματα και ρεπορτάζ του καλοκαιριού που μας πέρασε η δίκη των μαύρων ταμείων της Siemens. Για όσους δεν θυμούνται, η υπόθεση αφορά τη σύμβαση 8002 που η γερμανική εταιρεία Siemens υπέγραψε με τον ΟΤΕ το 1997 για την ψηφιοποίηση των κέντρων του τελευταίου. Η δικαστική έρευνα της υπόθεσης ξεκίνησε περίπου 10 χρόνια πριν και ως αποτέλεσμά της 64 κατηγορούμενοι παραπέμφθηκαν στο εδώλιο. Ανάμεσά τους και 13 Γερμανοί, στελέχη της γερμανικής εταιρείας, καθώς και ένας Γαλλοελβετός τραπεζίτης. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι κατηγορούμενοι φέρονται να εμπλέκονται σε παράνομες πληρωμές στο πλαίσιο της ανωτέρω σύμβασης.

Στις 12 Ιουλίου το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων ανέβαλε επ’ αόριστον τη δίκη για το σκάνδαλο της Siemens, καθώς δεν είχε μεταφραστεί στην μητρική γλώσσα των αλλοδαπών κατηγορουμένων η κλήτευση και το παραπεμπτικό βούλευμα. Το δικαστήριο έκανε δεκτή την σχετική ένσταση των αλλοδαπών κατηγορουμένων παρ΄ όλο που η αναβολή αυτή δημιουργούσε κίνδυνο παραγραφής των αδικημάτων. Και φυσικά δεν θα μπορούσε το Εφετείο να μην κάνει δεκτή την ένσταση, καθώς το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση για τα πρόσωπα που δεν μιλούν ή κατανοούν τη γλώσσα της διαδικασίας θεσπίζεται στο άρθρο 6 της ΕΣΔΑ, όπως αυτό έχει ερμηνευθεί με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρω­πίνων Δικαιωμάτων και εξειδικεύεται περαιτέρω στην Οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν δωρεάν και επαρκή γλωσσική συνδρομή, η οποία θα επιτρέπει στους υπόπτους ή τους κατηγορουμένους που δεν μιλούν ή δεν κατανοούν τη γλώσσα διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας να ασκήσουν πλήρως το δικαίωμά τους υπεράσπισης και θα διασφαλίζει τη διεξαγωγή δίκαιης δίκης. Στη συνέχεια, η ανωτέρω οδηγία διευκρινίζει ότι: «Προκειμένου να διασφαλίζεται η διεξαγωγή δίκαιης δίκης, τα ουσιώδη έγγραφα, ή τουλάχιστον τα σχετικά χωρία των εγγράφων αυτών, απαιτείται να μεταφράζονται προς χάριν των υπόπτων ή κατηγορουμένων, σύμφωνα με την παρούσα οδηγία. Ορισμένα έγγραφα θα πρέπει να θεωρούνται πάντοτε ουσιώδη έγγραφα προς τον σκοπό αυτόν και, συνεπώς, να μεταφράζονται, όπως οποιαδήποτε απόφαση συνεπάγεται τη στέρηση της ελευθερίας ενός προσώπου, οποιοδήποτε έγγραφο απαγγελίας κατηγορίας και οποιαδήποτε δικαστική απόφαση.»

Δικαίως, επομένως, η μη μετάφραση των ουσιωδών νομικών εγγράφων της υπόθεσης χαρακτηρίστηκε ως ακόμη μεγαλύτερο σκάνδαλο, ακόμη και απ’ αυτό της Siemens.  Η Μεταφραστική Υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών, στην οποία είχε ανατεθεί η μετάφραση των εγγράφων, αρχικά δήλωσε ότι μετέφρασε εγκαίρως ότι της εστάλη από την Εισαγγελία Εφετών, ενώ η Εισαγγελία Εφετών το διέψευσε. Αφού ακολούθησαν κι άλλες διαψεύσεις των δηλώσεων έκαστης πλευράς από την άλλη, καθώς και πειθαρχικές διώξεις εισαγγελικών λειτουργών, τελικά στις 15 Σεπτεμβρίου η Μεταφραστική Υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών παρέδωσε τη μετάφραση του παραπεμπτικού βουλεύματος στην γερμανική γλώσσα.

Τι μπορεί όμως να μας διδάξει η υπόθεση αυτή σχετικά με τις συνέπειες που έχει η μη μετάφραση ουσιωδών νομικών εγγράφων;

1. Όσα συνέβησαν επιβεβαιώνουν ότι η νομική μετάφραση αντιμετωπίζεται μέχρι και σήμερα στην Ελλάδα ως κάτι περιττό και ασήμαντο, ακόμη και από τους ίδιους τους λειτουργούς της δικαιοσύνης. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την προπαρασκευαστική διαδικασία εισαγγελέας Εφετών είχε απορρίψει το αίτημα μετάφρασης του βουλεύματος των αλλοδαπών κατηγορουμένων, καθώς αυτοί «είχαν ήδη απολογηθεί, είχαν λάβει γνώση του κατηγορητηρίου και το βούλευμα ήταν περιττό». Το περιεχόμενο όμως των νομικών εγγράφων είναι αυτό που καθορίζει την έκβαση των δικαστικών υποθέσεων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση με το παραπεμπτικό βούλευμα το συμβούλιο αποφασίζει την παραπομπή του κατηγορουμένου στο ακροατήριο, όταν διαπιστώσει ότι υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις που στηρίζουν την κατηγορία εναντίον του. Το περιεχόμενό του θα διαμορφώσει την υπεράσπιση του κατηγορουμένου και θα καθορίσει μια σειρά άλλων δικαιωμάτων του, όπως το δικαίωμα του να ασκήσει ένδικο μέσο κατά του βουλεύματος. Ας ελπίσουμε, λοιπόν, ότι η ιστορία της Siemens δεν θα χρειαστεί να επαναληφθεί προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε την μεγάλη σημασία που έχει η μετάφραση των ουσιωδών νομικών εγγράφων, εντός και εκτός της αίθουσας του δικαστηρίου.

2. Η συμμετοχή των νομικών μεταφραστών σε νομικές διαδικασίες στις οποίες είναι γνωστό ότι θα προκύψει η ανάγκη μετάφρασης νομικών εγγράφων θα πρέπει να εξασφαλίζεται από την αρχή προκειμένου να αποφεύγονται αυτού του είδους οι καθυστερήσεις. Οι νομικοί μεταφραστές είναι όχι μόνο πολύτιμοι αλλά και αναγκαίοι αρωγοί των νομικών υποθέσεων με στοιχεία αλλοδαπότητας. Επιλέξτε τους από την αρχή και κρατήστε τους ενήμερους για κάθε εξέλιξη ή τροπή της υπόθεσής σας. Πόσο πιο γρήγορα θα προχωρούσε η υπόθεση της Siemens από το ένα στάδιο στο επόμενο, αν οι υπηρεσίες των νομικών μεταφραστών είχαν ζητηθεί από την αρχή και αν εξασφαλιζόταν η μετάφραση κάθε ουσιώδους νομικού εγγράφου αμέσως μετά τη σύνταξή του;

3. Αναθέστε την μετάφραση του νομικών σας εγγράφων σε εξειδικευμένους μεταφραστές, που γνωρίζουν το νομικό σύστημα της χώρας στην οποία συντάσσονται τα έγγραφα, αλλά και το νομικό σύστημα της χώρας προς την γλώσσα της οποίας μεταφράζουν. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ουσιαστικός σκοπός της μετάφρασης στην υπόθεση της Siemens ήταν να παρασχεθεί η δυνατότητα στους αλλοδαπούς κατηγορουμένους να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Όσο καλά λοιπόν γερμανικά και να γνωρίζει ο μεταφραστής, αν δεν είναι εξοικειωμένος με το νομικό σύστημα της Ελλάδος δεν θα μπορέσει να καταλάβει τη σημασία των όρων που εμπεριέχονται στα νομικά έγγραφα. Όσο καλά και να γνωρίζει το ελληνικό νομικό σύστημα, αν δεν είναι περαιτέρω εξοικειωμένος με τη γερμανική νομική ορολογία δεν θα μπορέσει να επιλέξει τον κατάλληλο όρο, ώστε να εκπληρωθεί ο σκοπός της μετάφρασης απέναντι στον τελικό αποδέκτη της.

Εκτός από την υπόθεση της Siemens, υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις στις οποίες η μη μετάφραση ουσιωδών νομικών εγγράφων επέφερε δυσμενείς συνέπειες, κάποιες φορές και οικονομικές. Ένα πρόσφατο παράδειγμα, στο οποίο είχαμε αναφερθεί, αποτελεί η υπόθεση του WhatsApp.

Πηγές : http://www.cnn.gr/news/ellada/story/42369/areios-pagos-peitharxiki-dioxi-kata-trion-eisaggeleon-gia-tin-ypothesi-siemens

Εύα Αγγελοπούλου

Η Εύα ειδικεύεται στη μετάφραση νομικών κειμένων από τα Αγγλικά και Γερμανικά προς τα Ελληνικά. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος στην Πολιτική Δικονομία και την Εξειδικευμένη Μετάφραση. Έχει δουλέψει ως δικηγόρος στην Ελλάδα για 7 χρόνια, ενώ τα τελευταία 3 χρόνια αξιοποιεί τις εξειδικευμένες γνώσεις της στον τομέα της μετάφρασης. Είναι πιστοποιημένη SDL μεταφράστρια και έχει εμμονή με τις γλώσσες. Εκτός από τη δουλειά της, αγαπά πολύ τα ταξίδια. Έχει ζήσει στην Ελλάδα, τη Γερμανία και το Βέλγιο, ενώ  τώρα ζει στην Ιρλανδία.

Σε προηγούμενη ανάρτησή μας αναφερθήκαμε στις πολιτισμικές ασυμβατότητες στη νομική μετάφραση  που συχνά ανακύπτουν και ειδικότερα στις πραγματολογικές ασυμβατότητες. Στην ανάρτηση αυτή θα αναφερθούμε στους τρόπους με τους οποίος ο νομικός μεταφραστής καλείται να λύσει τις ασυμβατότητες αυτές.

Το παράδειγμα μας αφορούσε τη μετάφραση του όρου fiduciary από τα αγγλικά στα ελληνικά, ενώ καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ισοδύναμος όρος που να αποδίδει με ακρίβεια την έννοια του fiduciary στα ελληνικά. Κατ’ αρχήν θα πρέπει να τονίσουμε ότι για να μπορέσει ο νομικός μεταφραστής να φτάσει στο συμπέρασμα αυτό θα πρέπει να είναι εξοικειωμένος με το δίκαιο και των δυο εμπλεκόμενων εννόμων τάξεων: της έννομης τάξης από την οποία προέρχεται το κείμενο-πηγή και της έννομης τάξης του κειμένου-στόχου. Η γνώση της πρώτης θα δώσει στο μεταφραστή μια ξεκάθαρη εικόνα για την έννοια, το περιεχόμενο, αλλά και τη λειτουργία του θεσμού, του όρου ή της πραγματικότητας που καλείται να μεταφράσει. Η γνώση της δεύτερης θα του δώσει την ικανότητα να αναζητήσει τον αντίστοιχο θεσμό, όρο ή πραγματικότητα στη γλώσσα- στόχο.

Στην περίπτωση τώρα που, όπως στο παράδειγμα μας, δεν υπάρχει ισοδύναμος θεσμός, όρος ή πραγματικότητα, ο μεταφραστής θα πρέπει να προβεί σε ερμηνευτική απόδοση τους, με στόχο πάντοτε την επίτευξη κατανόησης από τον τελικό αποδέκτη. Το κείμενο-στόχος θα χρησιμοποιηθεί στο πλαίσιο μιας διαφορετικής έννομης τάξης από πρόσωπα που είναι εξοικειωμένα μόνο με το δικό τους νομικό σύστημα. Στόχος του μεταφραστή θα πρέπει να είναι η διαυγής παρουσίαση της ξένης δικαιϊκής τάξης, χωρίς όμως να αλλοιώνεται η δομή και το νομικό αποτέλεσμα του κειμένου και φυσικά χωρίς με την ερμηνευτική του αυτή απόδοση να περιορίζει ή να αυξάνει την ποσότητα της πληροφορίας που θα αντλήσει από το μετάφρασμα ο αποδέκτης του.

Δύσκολο; Σίγουρα, όχι όμως και ακατόρθωτο.

Σε κάθε περίπτωση, ο νομικός μεταφραστής θα πρέπει να ενημερώνει τον εντολέα του σχετικά με τις επιπτώσεις που πηγάζουν από τις ασυμβατότητες μεταξύ των εμπλεκόμενων πολιτισμών, καθώς και σχετικά τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύει να αντιμετωπίσει τις  πολιτισμικές ασυμβατότητες στη νομική μετάφραση του.

Στο παράδειγμα μας, λοιπόν, επέλεξα να αποδώσω τον όρο fiduciary με τον περιφραστικό όρο «διαχειριστής αλλότριας περιουσίας», εμπνεόμενη από τον θεσμό της διοίκησης αλλοτρίων του άρθρου 730 του Αστικού Κώδικα. Ο λόγος που ο αγγλικός όρος δεν θα μπορούσε να αποδοθεί ως «διοικητής αλλοτρίων» είναι επειδή υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά μεταξύ των δύο θεσμών: Ο διοικητής αλλοτρίων του ελληνικού δικαίου «διοικεί χωρίς εντολή ξένη υπόθεση», ενώ ο fiduciary ενεργεί κατόπιν εντολής.

Όπως όμως για κάθε μεταφραστή, έτσι και για το νομικό μεταφραστή, η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί απαραίτητο εργαλείο της δουλειάς του. Καθώς κάθε μορφή διαγλωσσικής επικοινωνίας είναι και διαπολιτισμική (Βλαχόπουλος, σελ. 36) και καθώς η κάθε έννομη τάξη διαμορφώνεται στο πλαίσιο συγκεκριμένου πολιτισμού, είναι απολύτως απαραίτητο ο μεταφραστής να γνωρίζει και να έχει εκτεθεί εκτός από τον μητρικό και στον ξένο πολιτισμό. Αυτή είναι και η ουσία του ρόλου που καλείται να επιτελέσει ο μεταφραστής, ως το πρόσωπο που μεταφέρει το μήνυμα και το περιεχόμενο του κειμένου από τον έναν πολιτισμό στον άλλο και που βρίσκει λύσεις στις  πολιτισμικές ασυμβατότητες στη νομική μετάφραση.

Σύμφωνα με τον Βλαχόπουλο, ο οποίος με τη σειρά του αναφέρεται σε έρευνα των  Maddux & Galinsky από το πεδίο της διοίκησης επιχειρήσεων (Βλαχόπουλος, σελ. 37) «Η απλή γνώση της γλώσσας ως συνόλου πεπερασμένου λεξιλογικών τεμαχίων και συντακτικών μηχανισμών, χωρίς τη γνώση των πολιτισμικών στοιχείων που αντικατοπτρίζει η χρήση συγκεκριμένης λέξης ή η χρήση συγκεκριμένου συντακτικού μηχανισμού, και χωρίς συνείδηση με ποιον τρόπο αυτά τα στοιχεία γεννούν σημασία σε έναν ξένο πολιτισμό, καταδικάζει σε αποτυχία κάθε απόπειρα διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Με άλλα λόγια, η άγνοια των πολιτισμικών παραμέτρων εξουδετερώνει τη δημιουργική κατανόηση και οδηγεί σε γραμμική και άκριτη μεταφορά δομών της γλώσσας-πηγή στη γλώσσα-στόχο. Οδηγεί, δηλαδή, στην άκριτη μεταφορά δομών σκέψης του πολιτισμού-πηγή στον πολιτισμό-στόχο». Και συνεχίζει λέγοντας ότι «Η εξοικείωση του μεταφραστή με τους πολιτισμούς στους οποίους εργάζεται είναι απαραίτητη, ώστε πρώτον να έχει εκείνες τις γνώσεις και την εμπειρία που θα υποστηρίξουν την κατανόηση του πολιτισμού-στόχου, και, δεύτερον, να είναι σε θέση να εκτιμήσει τα κριτήρια αποδoχής, προκειμένου να συγκλίνει στον μέγιστο δυνατό βαθμό με τις επικοινωνιακές προδιαγραφές που καλείται να σεβαστεί».

Ο επιδέξιος μεταφραστής νομικών κειμένων, λοιπόν, στα πλαίσια της διαπολιτισμικής επικοινωνίας, θα πρέπει να διαθέτει επίγνωση της νομικής κουλτούρας δύο χωρών και να ενημερώνεται συνεχώς γύρω από τη νέα νομοθεσία, τη νομολογία και τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα τόσο στη δική του, όσο και στην ξένη έννομη τάξη.

Εύα Αγγελοπούλου

Η νομική μετάφραση γίνεται όλο και πιο σημαντική στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη αγορά

Nομική μετάφραση: Δαπανηρή η μη μετάφραση νομικού περιεχομένου

Μια πρόσφατη απόφαση γερμανικού δικαστηρίου τονίζει τη σημασία που έχει η νομική μετάφραση σε μια ολοένα και περισσότερο παγκοσμιοποιημένη αγορά, στην οποία οι εφαρμογές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν τεράστια βάση χρηστών. Παρ’ όλο όμως που οι σχεδιαστές των εφαρμογών αυτών γνωρίζουν πολύ καλά τη σημασία της τοπικοποίησης του περιεχομένου τους στη γλώσσα της κάθε αγοράς, στην οποία αυτές θα προωθηθούν, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι Όροι Χρήσης τους, οι Πολιτικές Απορρήτου ή κάθε άλλο κείμενο με νομικό περιεχόμενο μεταφράζεται στην τοπική γλώσσα, όπως βλέπουμε στη συγκεκριμένη υπόθεση.

Το blog Slator, το οποίο ασχολείται με γλωσσικά θέματα, αναφέρει ότι η εφαρμογή WhatsApp αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο επιβολής προστίμου ύψους 250.000 €, επειδή δεν προέβη στη μετάφραση των Όρων Χρήσης της από τα αγγλικά στα γερμανικά, με συνέπεια οι Γερμανοί χρήστες της εφαρμογής να μην μπορούν να τους καταλάβουν.

Η τοπική οργάνωση καταναλωτών VZBZ κινήθηκε νομικά ενώπιον του δικαστηρίου Kammergericht του Βερολίνου, επειδή βασικοί Όροι Χρήσης της εφαρμογής και της πολιτικής απορρήτου της δεν είχαν μεταφραστει στα γερμανικά. Αντίθετα, το περιεχόμενο αυτό ήταν διαθέσιμο μόνο στα αγγλικά.

Παρ’ όλο που η εφαρμογή WhatsApp είναι διαθέσιμη στα γερμανικά, η οργάνωση καταναλωτών η οποία κίνησε τη διαδικασία παραπονέθηκε ότι οι Όροι Χρήσης της εφαρμογής είναι διατυπωμένοι σε «εξειδικευμένη νομική γλώσσα», με συνέπεια οι Γερμανοί χρήστες της συγκεκριμένης εφαρμογής να μην είναι σε θέση να καταλάβούν το μεγαλύτερο μέρος τους.

Το δικαστήριο Kammergericht του Βερολίνου αναγνώρισε οτι πολλοί Γερμανοί μπορούν να καταλάβουν αγγλικά όταν πρόκειται για απλά καθημερινά θέματα, δεν είναι όμως εξοικοιωμένοι με τα αγγλικά που περιλαμβάνουν εξειδικευμένους νομικούς όρους. Σύμφωνα με την ανακοίνωση τύπου της VZBV η απόφαση αναφέρει ότι: «Το Δικαστήριο επεσήμανε ότι κανείς πελάτης δεν είναι υποχρεωμένος να κατανοήσει ένα νομικό κείμενο το οποίο περιέχει ένα εκτεταμένο, πολύπλοκο σύνολο κανόνων, μεγάλο αριθμό όρων και έχει συνταχθεί σε μια ξένη γλώσσα», τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη σημασία της μετάφρασης των βασικών νομικών όρων κατά την τοπικοποίηση μιας εφαρμογής στη γλώσσα ξένων αγορών.

Η ανακοίνωση τύπου της VZBZ επισημαίνει ακόμη ότι «από τη στιγμή που δεν υπάρχει γερμανική μετάφραση του κειμένου, όλοι οι όροι στερούνται σαφήνειας και είναι επομένως νομικά άκυροι».

Το κόστος των νομικών μεταφράσεων είναι συχνά μηδαμινό σε σχέση με τα έξοδα που μπορεί να προκύψουν στην περίπτωση δικαστικών ή διοικητικών διαδικασιών. Το Slator τονίζει ότι η WhatsApp θα χρειαζόταν να πληρώσει το ποσό του 1.500 € περίπου αν είχε μεταφράσει τα σχετικά νομικά κείμενα πριν από τη δημοσίευση του περιεχομένου της εφαρμογής, ενώ αυτή τη στιγμή το διοικητικό πρόστιμό που αντιμετωπίζει μπορεί να φτάσει έως και 250.000 €.

Eva Angelopoulou

Ημερίδα – εργαστήριο της δράσης «Μεταφράζοντας για την Ευρώπη» με θέμα: Φόρουμ για την ποιότητα στη νομική μετάφραση

Ημερομηνία: 6 Ιουνίου 2016

Τόπος διεξαγωγής: Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Πολωνία, οδός ul. Jasna 14/16, Βαρσοβία

Το συμπόσιο διοργανώνεται από το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας και το γραφείο της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης στην Πολωνία στο πλαίσιο της δράσης «Μεταφράζοντας για την Ευρώπη».

Το συμπόσιο διοργανώνεται από το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας και το γραφείο της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης στην Πολωνία στο πλαίσιο της δράσης #TranslatingEurope και αποτελεί ένα από τα εργαστήρια της συγκεκριμένης δράσης που διοργανώνονται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτή η πανευρωπαϊκή δράση έχει ως στόχο την αντιμετώπιση των ελλείψεων στις δεξιότητες όσων δραστηριοποιούνται στον γλωσσικό κλάδο και τη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης των σπουδαστών και των αποφοίτων μετάφρασης στην αγορά εργασίας.

Η Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης διατηρεί μακροχρόνιες σχέσεις με διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη από τον κλάδο της μετάφρασης, συμπεριλαμβανομένων των πανεπιστημίων, της γλωσσικής βιομηχανίας, των εθνικών ινστιτούτων γλωσσών, των παρόχων υπηρεσιών μετάφρασης στις χώρες της ΕΕ και των επαγγελματικών συλλόγων. Ο σκοπός της δράσης είναι να ενθαρρύνει μια πιο συστηματική συνεργασία μεταξύ των ανωτέρω φορέων, να δημιουργήσει μια κοινότητα ενδιαφέροντος, να καταστήσει το μεταφραστικό προϊόν περισσότερο ορατό, να ενθαρρύνει την ανταλλαγή απόψεων για το τι συνιστά σωστή επαγγελματική πρακτική, να βοηθήσει τη δημιουργία κοινών έργων και να προάγει μια βιώσιµη και ποικιλόμορφη αγορά για τους Ευρωπαίους επαγγελματίες μεταφραστές.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ http://ec.europa.eu/dgs/translation/programmes/translating_europe/index_en.htm

Διοργανωτές:

Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας

Γραφείο της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης στην Πολωνία

Βασικοί ομιλητές:

Καθ. Fernando Prieto Ramos, Πανεπιστήμιο της Γενεύης

Καθ. Hendrik Kockaert, Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λέουβεν

Ποιότητα στη νομική μετάφραση

Τα ακαδημαϊκά θέματα συντονίζονται από την δρα Anna Jopek-Bosiacka

Τα θέματα προώθησης συντονίζονται από την δρα Agnieszka Biernacka

Τα θέματα εκπαίδευσης συντονίζονται από την υφηγήτρια Łucja Biel

Πηγή: http://translatingeurope.blog.ils.uw.edu.pl/

By Eva Angelopoulou

ΟΙ ΑΓΓΛΙΚΟΙ ΟΡΟΙ “SUBJECT TO”, “NOTWITHSTANDING” ΚΑΙ “WITHOUT PREJUDICE” ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥΣ: ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΟΜΙΚΟΥΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕΣ

Πρόσφατα διάβασα αυτό το ενδιαφέρον άρθρο του Andrew Nickels σχετικά με τους αγγλικούς όρους “subject to”, “notwithstanding” και “without prejudice” και διαπίστωσα πόσο χρήσιμη θα ήταν η αποσαφήνισή τους για όσους ασχολούνται με τη νομική μετάφραση. Όλοι οι νομικοί μεταφραστές που δουλεύουν με αγγλικά νομικά κείμενα έχουν συναντήσει τους συγκεκριμένους όρους. Οι εκφράσεις αυτές αποτελούν χρήσιμα εργαλεία προκειμένου να εξοικονομήσουν χρόνο όσοι συντάσσουν συμφωνητικά, συμβάσεις ή άλλα νομικά έγγραφα, με συνέπεια να χρησιμοποιούνται από τους δικηγόρους και τους νομικούς αρκετά συχνά.

Τι σημαίνουν όμως οι όροι αυτοί σε απλά ελληνικά; Είναι σαφές το νόημά τους στους νομικούς μεταφραστές, ώστε να μπορούν να τους αποδίδουν σωστά στα ελληνικά; Διαβάστε Περισσότερα

Μια συνέντευξη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην Guardian με μερικά ενδιαφέροντα σχόλια σχετικά με το ΔΕΚ, πώς η προσέγγιση του Κοινοδικαίου βελτίωσε τη λειτουργία του ΔΕΚ, και κάποιες σύντομες αναφορές στη νομική μετάφραση στο Δικαστήριο:

 http://bit.ly/1Tlrvza