Η Εύα Αγγελοπούλου μας δίνει τις δικές της εντυπώσεις από 2 εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν για νομικούς μεταφραστές και διερμηνείς από την EULITA φέτος την άνοιξη:

“Τις τελευταίες μέρες του Μαρτίου που μας πέρασε, η EULITA, η Ευρωπαϊκή Ένωση Νομικών Διερμηνέων και Μεταφραστών, διοργάνωσε ημερίδα στο πλαίσιο της δράσης «Μεταφράζοντας για την Ευρώπη» με θέμα, «Νέες εξελίξεις στη νομική μετάφραση», η οποία πραγματοποιήθηκε στο Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Βιέννη, ακολουθούμενη την επόμενη ημέρα από συνέδριο με θέμα «Οι πολλαπλές πτυχές της νομικής μετάφρασης και διερμηνείας». Είχα την τύχη να παρευρεθώ και στα δυο.

Κάποια από τα θέματα που συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια της Ημερίδας «Μεταφράζοντας για την Ευρώπη» και παρουσιάζουν ειδικό ενδιαφέρον για τους νομικούς μεταφραστές είναι τα ακόλουθα:

Η ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΠΥΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η Agnieszka Jelnicka, μεταφράστρια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μας παρουσίασε τη Διαδικτυακή πύλη της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης,την οποία διαχειρίζεται η Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης και τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η πύλη απευθύνεται σε πολίτες, επιχειρήσεις, επαγγελματίες του νομικού κλάδου, στο δικαστικό σώμα και σε νομικούς μεταφραστές και παρέχει πληροφορίες για τα δικαστικά συστήματα των 28 κρατών μελών της ΕΕ, καλύπτοντας πάνω από 150 θέματα στον τομέα της δικαιοσύνης σε 230 γλώσσες. Το περιεχόμενο της διαδικτυακής πύλης μεταφράζεται από τη Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μπορεί να αποτελέσει ένα πραγματικά χρήσιμο εργαλείο της συγκριτικής νομικής έρευνας που συχνά χρειάζεται να κάνουν οι νομικοί μεταφραστές.

Η πύλη περιλαμβάνει επίσης χρήσιμα ηλεκτρονικά εργαλεία, όπως για παράδειγμα τη μηχανή αναζήτησης ECLI (αναγνωριστικό ευρωπαϊκής νομολογίας), μέσω της οποίας οι νομικοί μεταφραστές μπορούν να αναζητήσουν νομολογία από διαφορετικά Κράτη Μέλη. Στον ιστότοπο υπάρχουν επίσης οδηγίες για το πώς μπορεί να βρει κανείς νομικούς μεταφραστές στα διαφορετικά κράτη μέλη.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2010/64/ΕΕ

Η Μatylda Pogorzelska, υπεύθυνη νομικής έρευνας στον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μας παρουσίασε στην ομιλία της τα αποτελέσματα της πρόσφατης έρευνας του Οργανισμού για τα νομικά πλαίσια και τις πολιτικές των Κρατών Μελών σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία, όπως αυτό αποτυπώνεται στην Οδηγία 2010/64/ΕΕ. Η οδηγία αυτή, στην οποία έχουμε αναφερθεί σε μία από τις προηγούμενες αναρτήσεις μας, θεσπίζει ελάχιστους κανόνες σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία για υπόπτους ή κατηγορούμενους οι οποίοι δεν μιλούν ή κατανοούν τη γλώσσα της διαδικασίας.­

Ο ειδικευμένος διερμηνέας και μεταφραστής διαδραματίζει φυσικά αποφασιστικό ρόλο στην όλη διαδικασία μετάφρασης και διερμηνείας. Αν ο διερμηνέας και ο μεταφραστής δεν μεταφέρουν ακριβείς πληροφορίες κατά την παροχή των υπηρεσιών τους, τότε διακυβεύεται το ίδιο το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη.

Ένα από τα ζητήματα τα οποία καλύπτει η έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων είναι και η ποιότητα των υπηρεσιών μετάφρασης και διερμηνείας. Το άρθρο 5(2) της Οδηγίας προβλέπει ότι προκειμένου να διασφαλιστεί η επάρκεια της διερμηνείας και της μετάφρασης, καθώς και αποτελεσματική πρόσβαση σε αυτές, τα κράτη μέλη οφείλουν να διασφαλίζουν τη θέσπιση μητρώου ή μητρώων ανεξάρτητων μεταφραστών και διερμηνέων με τα κατάλληλα προσόντα. Το συμπέρασμα του Οργανισμού αναφορικά με την ανωτέρω απαίτηση ποιότητας είναι το εξής:

«Η έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνει ότι ορισμένα Κράτη Μέλη έχουν δημιουργήσει μητρώα νομικών διερμηνέων και μεταφραστών. Ωστόσο, τα ελάχιστα προσόντα που απαιτούνται προκειμένου να περιληφθεί κάποιος στα εν λόγω μητρώα μπορεί να ποικίλλουν σε σημαντικό βαθμό τόσο μεταξύ των κρατών μελών, όσο και εντός ενός κράτους μέλους. Επιπλέον, δεν υπάρχουν κοινά πρότυπα σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας ενός κατάλληλου μητρώου. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν κοινά πρότυπα σχετικά με το αν είναι καλύτερο να υπάρχει ένα κεντρικό ή πολλαπλά μητρώα, σχετικά με το ποιος θα έπρεπε να τηρεί το μητρώο ή τα μητρώα και τι θα έπρεπε να περιλαμβάνεται σε αυτά. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη έχουν πολύ διαφορετικά συστήματα. Κάποια θεσπίζουν στοιχειώδεις προϋποθέσεις για τη συμπερίληψη σε τέτοιο μητρώο­, ενώ άλλα δεν έχουν απολύτως καμία προϋπόθεση. Η ποιότητα συνεπώς των παρεχόμενων υπηρεσιών ποικίλλει σημαντικά, ακόμη και όταν τα μητρώα περιλαμβάνουν επισήμως ειδικευμένους διερμηνείς και μεταφραστές.»

Και η γνώμη του Οργανισμού για το θέμα αυτό είναι η εξής:

«Κατά τη διασφάλιση ενός μητρώου διερμηνέων και μεταφραστών σύμφωνα με το άρθρο 5 (2) της Οδηγίας 2010/64/ΕΕ, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο εισαγωγής σχετικών μηχανισμών διασφάλισης, προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η ποιότητα των υπηρεσιών μετάφρασης και διερμηνείας που εξασφαλίζονται μέσω ενός τέτοιου μητρώου. Για παράδειγμα, θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο καθορισμού ξεκάθαρων κριτηρίων για τη συμπερίληψη στο μητρώο και πρόβλεψης τακτικών ανανεώσεων των εγγραφών, υποχρεωτική επαγγελματική εξέλιξη για τους νομικούς μεταφραστές και διερμηνείς και ειδική κατάρτιση για νομικούς μεταφραστές και διερμηνείς που δουλεύουν με ευάλωτες ομάδες. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να καταστήσουν υποχρεωτική τη χρήση των εν λόγω μητρώων για τις αρχές της ποινικής δικαιοσύνης, στις περιπτώσεις που οι εν λόγω αρχές χρειάζονται υπηρεσίες μετάφρασης και διερμηνείας στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας.»

Η Ελλάδα έχει θεσπίσει ένα τέτοιο επίσημο μητρώο (έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, σ. 45, υποσημείωση 213). Αρχικά ο νόμος προέβλεπε ότι, προκειμένου να περιληφθεί κάποιος μεταφραστής ή διερμηνέας στον κατάλογο, χρειαζόταν μόνο να έχει ολοκληρώσει κάποιο πρόγραμμα ανώτατης εκπαίδευσης και κατά προτίμηση να είναι δημόσιος υπάλληλος. Δεν υπήρχε καμία περαιτέρω απαίτηση, όπως για παράδειγμα επαγγελματική εμπειρία, γλωσσικές γνώσεις ή επαγγελματική κατάρτιση (άρθρο 233 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας). Το 2014 όμως εκδόθηκε η ΥΑ 672//2014, η οποία καθορίζει νέα προσόντα των προσώπων που μπορούν να περιληφθούν στον πίνακα διερμηνέων.

Επαρκή προσόντα για τη συμπερίληψη, σύμφωνα με την υπουργική αυτή απόφαση, είναι η κατοχή πτυχίου ή διπλώματος μετάφρασης και διερμηνείας ξένων γλωσσών ΑΕΙ της ημεδαπής ή ισότιμο αντίστοιχης ειδικότητας, σχολών της αλλοδαπής ή απολυτήριο Ελληνικού Λυκείου ή ξένου Λυκείου ή αντίστοιχου ξένου σχολείου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί ο Έλληνας νομοθέτης θεωρεί ότι το απολυτήριο λυκείου είναι ισότιμο με ένα πτυχίο πανεπιστημίου στη μετάφραση ή στη διερμηνεία και γιατί απλά δεν αρκέστηκε στο πτυχίο μετάφρασης ή διερμηνείας ως προσόν.

Επιπλέον, παρ’ όλο που το επάγγελμα του μεταφραστή είναι σαφώς διαφορετικό από το επάγγελμα του διερμηνέα, ο Έλληνας νομοθέτης δεν προβαίνει σε κανένα διαχωρισμό τους, όπως προκύπτει για παράδειγμα από το άρθρο 237 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας: «Όταν πρόκειται να γίνει μετάφραση εγγράφων που απαιτεί οπωσδήποτε μακρόχρονη απασχόληση, ορίζεται προθεσμία στην οποία ο διερμηνέας θα πρέπει να παραδώσει την μετάφραση». Είναι εμφανές ότι για τον Έλληνα νομοθέτη οι διερμηνείς στην ποινική διαδικασία είναι επιφορτισμένοι με το καθήκον μετάφρασης και όχι με το καθήκον μεταφοράς προφορικών μηνυμάτων σε ζωντανό προφορικό λόγο από τη μια γλώσσα σε άλλη, ώστε να καταστεί δυνατή η προφορική επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων της ποινικής δίκης. Μπορεί, συνεπώς, να υποτεθεί ότι ο Έλληνας νομοθέτης «ενδιαφέρεται μόνο για το αποτέλεσμα (την ομαλή διεξαγωγή της δίκης σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες), αλλά παραγνωρίζει την ειδική ικανότητα που χρειάζεται κάποιος για να είναι αφενός διερμηνέας (να μεταφέρει δηλαδή μια ομιλία σε πραγματικό χρόνο) και αφετέρου γνώστης νομικής ορολογίας». Αυτή ήταν η πρόταση του αντεισαγγελέα Α. Δημόπουλου, η οποία συζητήθηκε στο ΣυμβΕφΘεσ 54/2011 (νομικό περιοδικό Αρμενόπουλος 2011, 696). Και παρ’ όλο που η ανωτέρω υπουργική απόφαση, η οποία εκδόθηκε προς ενσωμάτωση της Οδηγίας 2010/64/ΕΕ στην ελληνική έννομη τάξη, προβαίνει σε διαφοροποίηση μεταξύ μεταφραστών και διερμηνέων, ο νομοθέτης δεν επικαιροποίησε αναλόγως και αυτή την απαρχαιωμένη διάταξη του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Μπορείτε να δείτε την πλήρη έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ εδώ (στα αγγλικά): http://fra.europa.eu/en/publication/2016/rights-suspected-and-accused-persons-across-eu-translation-interpretation-and

Στο συνέδριο της EULITA συζητήθηκαν τα ακόλουθα θέματα, τα οποία παρουσιάζουν ενδιαφέρον από τη σκοπιά της νομικής μετάφρασης:

ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ UNI 11591:2015 ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ

Η Orietta Olivetti, συντονίστρια της Ομάδας Εργασίας που είναι αρμόδια για το πρότυπο UNI 11591:2015, μας μίλησε για το προαναφερθέν Τεχνικό Πρότυπο, το οποίο αφορά την πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων των νομικών μεταφραστών και διερμηνέων στην Ιταλία. Πιο συγκεκριμένα, ο UNI, ο Εθνικός Φορέας Πιστοποίησης της Ιταλίας, εξέδωσε νέο Πρότυπο σε συμφωνία με τον ιταλικό νόμο υπ’ αριθμ. 4/2013, το οποίο αφορά τα νομοθετικά μη κατοχυρωμένα επαγγέλματα και έχει τον τίτλο «Επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μετάφρασης και της διερμηνείας – Απαραίτητες προϋποθέσεις από πλευράς γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων».

Στην Ιταλία, όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι μεταφραστές ανήκουν στα νομοθετικά μη κατοχυρωμένα επαγγέλματα. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανάγκη να παρασχεθεί άδεια άσκησής τους με βάση τον νόμο, καθώς και ότι δεν υπάρχουν οποιαδήποτε επαγγελματικά προαπαιτούμενα. Η πρόσβαση στο επάγγελμα είναι ανοιχτή σε όλους.

Το πρότυπο αναγνωρίζει δύο διαφορετικά επαγγελματικά προφίλ, αυτό του μεταφραστή και αυτό του διερμηνέα και περιλαμβάνει όρους και ορισμούς για τις δύο αυτές επαγγελματικές κατηγορίες. Σύμφωνα με το πρότυπο, μεταφραστής είναι ο επαγγελματίας, έργο του οποίου είναι η απόδοση γραπτού κειμένου διαφόρων ειδών από τον πολιτισμό της γλώσσας-πηγή στον πολιτισμό της γλώσσας-στόχο, διατηρώντας ταυτόχρονα αναλλοίωτο το περιεχόμενο και το νόημά του. Νομικός μεταφραστής είναι ο μεταφραστής ο οποίος μεταφράζει νομικά και δικαστικά κείμενα από ένα γλωσσικό πολιτισμό προς κάποιον άλλο.

Το πρότυπο προσδιορίζει επίσης τις βασικές δραστηριότητες του νομικού μεταφραστή, οι οποίες συνίστανται στη μετάφραση κειμένων που ανήκουν στον νομικό ή στον δικαστικό κλάδο και απαριθμεί κάποιες προαιρετικές δραστηριότητες, όπως την προετοιμασία  μεταφραστικής μνήμης και δίγλωσσων αρχείων, την αναθεώρηση κειμένων και τη διενέργεια μετάφρασης υποβοηθούμενης από υπολογιστή.

Περαιτέρω, προσδιορίζοντας τις σχετικές γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες των μεταφραστών και των διερμηνέων, το Πρότυπο παρέχει τη δυνατότητα στους επαγγελματικούς συλλόγους που πληρούν ορισμένες απαιτήσεις να εκδίδουν πιστοποίηση προς τα μέλη τους, η οποία θα βεβαιώνει την καλή ποιότητα των υπηρεσιών τους, καθώς και τα προσόντα τους.

Τα οφέλη του προτύπου UNI 11591, σύμφωνα με την άποψη της ομιλήτριας, αλλά και τη δική μας, είναι τα ακόλουθα:

1. Το Πρότυπο προσδιορίζει με σαφήνεια και σε επίσημο έγγραφο τα κύρια επαγγελματικά προφίλ που συναντώνται στον κλάδο.
2. Δείχνει ξεκάθαρα τον τρόπο αξιολόγησης των ικανοτήτων των επαγγελματιών μεταφραστών και διερμηνέων, αντί για την αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών μετάφρασης ή διερμηνείας.
3. Κατηγοριοποιεί με σαφήνεια τις διάφορες δραστηριότητες και εργασίες των διαφόρων προφίλ και θέτει προς συζήτηση την απαίτηση της συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξής τους.

Σκοπός του Προτύπου είναι να προωθήσει το νομικό καθεστώς των επαγγελματιών μεταφραστών και διερμηνέων. Εμείς από την πλευρά μας, ελπίζουμε ότι παρόμοιες πρωτοβουλίες θ’ αναληφθούν και σε άλλες χώρες.

Η ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΡΜΗΝΕΩΝ ΣΤΗΝ ΤΣΕΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ο Ondřej Klabal, νομικός μεταφραστής και λέκτορας νομικών αγγλικών στο Πανεπιστήμιο Palacký μας μίλησε για το εντατικό θερινό μάθημα που προσφέρει το Palacký University, το οποίο επικεντρώνεται στη νομική ορολογία και στη νομική μετάφραση με γλώσσες εργασίας αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά και ρωσικά. Πρόκειται για μια κοινή πρωτοβουλία της δικαστικής ακαδημίας της Τσεχικής Δημοκρατίας και του συλλόγου των διορισμένων μέσω δικαστηρίου διερμηνέων και μεταφραστών της Τσεχίας. Οι συμμετέχοντες στο μάθημα αυτό είναι νομικοί μεταφραστές και διερμηνείς, καθώς και επαγγελματίες νομικοί του δημοσίου τομέα, όπως δικαστές και εισαγγελείς.

Ο ομιλητής μας παρουσίασε μερικές από τις μαρτυρίες των συμμετεχόντων, οι οποίες τονίζουν κάποια από τα προφανή οφέλη τέτοιων μαθημάτων:

• Οι συμμετέχοντες στο μάθημα έχουν την ευκαιρία ν’ ανταλλάξουν εμπειρίες αναφορικά με τη χρήση της ορολογίας. Τέτοια μαθήματα μπορούν να λειτουργήσουν ως φόρουμ, στο οποίο οι επαγγελματίες του νομικού κλάδου έχουν την ευκαιρία να εξηγήσουν στους μεταφραστές γιατί ορισμένοι όροι τους οποίους βλέπουν στις μεταφράσεις τους μπορεί να μην είναι οι πλέον κατάλληλοι για την έννομη τάξη της γλώσσας στόχου. Αφετέρου, οι μεταφραστές έχουν την ευκαιρία να εξηγήσουν τις επιλογές τους και τις αποφάσεις τους ως προς την ορολογία.
• Τέτοιου είδους μαθήματα στα οποία μπορούν να συναντηθούν δικηγόροι, νομικοί μεταφραστές και διερμηνείς δίνουν την ευκαιρία στους διάφορους αυτούς επαγγελματίες να καταλάβουν καλύτερα ο ένας τον άλλο. Καθώς οι δικηγόροι είναι συχνά εκείνοι που ζητούν τις υπηρεσίες των νομικών μεταφραστών, είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουν τι πληροφορίες χρειάζεται να παρέχουν στους μεταφραστές μέσω των ενημερωτικών σημειωμάτων, προκειμένου να βοηθήσουν στην εξασφάλιση της ποιότητας του μεταφρασμένου κειμένου. Έχουμε αναφερθεί στον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν τα ενημερωτικά σημειώματα στη διασφάλιση της ποιότητας των νομικών μεταφράσεων σε μια από τις προηγούμενες αναρτήσεις μας.
• Οι δικηγόροι έχουν την ευκαιρία να εξηγήσουν εκείνους τους όρους του νομικού συστήματος της γλώσσας στόχου, οι οποίοι δεν μπορούν να μεταφραστούν σε άλλη γλώσσα αν ο μεταφραστής δεν έχει πρώτα κατανοήσει πλήρως τις σχετικές έννοιες, καθώς και να διευκρινίσουν τις ασάφειες των νομικών κειμένων.
• Αφετέρου, τα μαθήματα αυτά δίνουν τη δυνατότητα στους δικηγόρους να κατανοήσουν πόσο πολύπλοκη και δύσκολη είναι η δουλειά ενός νομικού μεταφραστή, γεγονός που βοηθάει να αυξηθεί το κύρος και η συνολική εικόνα του επαγγέλματος του νομικού μεταφραστή στα μάτια των νομικών.
• Τέλος, καθώς πολλοί επαγγελματίες του γλωσσικού κλάδου δεν έχουν νομική κατάρτιση, αυτά τα μαθήματα είναι βασικά η μόνη τους ευκαιρία να συζητήσουν την ορολογία με τους δικηγόρους και να βρουν μια κοινά αποδεκτή λύση για τους δύσκολους όρους.

Η αλληλεπίδραση των νομικών με τους νομικούς μεταφραστές και διερμηνείς σίγουρα μπορεί μόνο να ωφελήσει και τις δύο πλευρές και γι’ αυτό ελπίζουμε ότι και άλλες χώρες θα ακολουθήσουν το μοντέλο αυτό στο μέλλον.”

γράφει η Εύα Αγγελοπούλου